از گذشته‌ها مردم اوزبیکستان و افغانستان در یک فضای تمدنی توسعه‌یافته اند، از فرهنگ، سنت‌های ملی و مذهبی مشترک برخوردار هستند. نمایندگان برجسته رنسانس شرقی و اجداد بزرگ مردم اوزبیکستان  مانند ابوریحان بیرونی، لطفی، امیرعلی شیر نوایی، کمال‌الدین بهزاد، ظهیرالدین محمد بابر، بابا رحیم مشرب و بسیاری دیگر در سرزمین افغانستان زندگی و فعالیت کردند. همه اینها پایه محکمی برای روابط ویژه بین کشورهای ما ایجاد کرد.

اوزبیکستان  به‌طور سنتی یک سیاست دوستانه را در قبال افغانستان براساس اصول احترام متقابل، برابری و درنظرگرفتن منافع یکدیگر دنبال می‌کند. رهبران و مردم اوزبیکستان هرگز نسبت به اتفاقات کشور همسایه بی‌تفاوت نمانده‌اند.

شوکت میرضیایوف، رییس‌جمهور اوزبیکستان 28 نوامبر سال جاری در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی که در شهر عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان برگزار شد با احساس همدلی عمیق بر وضعیت دشوار افغانستان نطق اراد نمود.

او گفت: “مردم افغانستان به تنهایی، بدون کمک‌های جامعه جهانی، به‌شمول نزدیک‌ترین همسایگان، نمی‌تواند در برابر این آزمون‌های دشوار مقاومت کنند. بنابراین، ما باید تلاش‌ها برای توسعه رویکردهای مشترک و ارائه کمک‌های لازم به مردم افغانستان را متحد کنیم”.

رییس جمهور اوزبیکستان بار دیگر تاکید کرد کشورمان از تداوم مستمر اجرای پروژه‌های بزرگ تجاری، حمل ونقل و انرژی با اهمیت منطقه‌ای مشترک با افغانستان حمایت می‌کند.

عبدالعزیز کاملوف، وزیر خارجه اوزبیکستان  هم در نشست گفتگوی بین‌المللی، به‌ویژه در قالب اتحادیه اروپا-آسیای مرکزی و شورای وزیران خارجه سازمان امنیت و همکاری اروپا به اهمیت ایجاد یک حکومت فراگیر در افغانستان مبتنی بر نمایندگی گسترده، احترام به حقوق و آزادی‌های اساسی بشر از جمله زنان و اقلیت‌های ملی و نیز جلوگیری از حضور انواع تروریزم بین‌المللی در افغانستان تأکید نمود.

به تاریخ 30 نوامبر، هیئتی به رهبری عصمت‌الله ایرگشوف نماینده اوزبیکستان برای افغانستان از کابل دیدن کرد و با اعضای کلیدی دولت موقت افغانستان جلسات و مذاکراتی را انجام داد. جانب افغانستان از رییس جمهور اوزبیکستان  به‌دلیل حمایت فعال مردم افغانستان در این شرایط، برای پشتبانی‌ همه‌جانبه در حل وفصل مسالمت‌آمیز، تلاش‌های مقامات جدید برای تضمین صلح و ثبات در افغانستان صمیمانه تشکری کرد و اطمینان داد از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نخواهد شد و افغانستان نیز توقع بالمثل را دارد.

از سال 2016، گفت‌وگوی سیاسی سیستماتیک بین اوزبیکستان و افغانستان در همه سطوح انجام شد که در سخت‌‍ترین زمان قطع نشده‌است. مقامات کنونی افغانستان در بالاترین سطح تعهد خود را به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، تطبیق پروژه‌های مشترک انرژی، ترانسپورت، ارتباطات و دیگر پروژه‌های زیربنایی تایید کردند که بدون شک نه تنها به هدف احیای اقتصادی افغانستان کمک خواهد کرد، بل به رفاه مردم آن و تقویت اتصال منطقه‌یی نقش سازنده دارد. به‌ویژه باید به این نکته توجه داشت، موضع اصولی اوزبیکستان در رابطه با وضعیت کنونی افغانستان، ضرورت تشکیل یک دولت فراگیر است که در آن تمام اقوام افغانستان حضور داشته باشند.

اوزبیکستان نه تنها برای جلوگیری از انزوای افغانستان، بلکه حامی تشدید ارایه کمک‌های بشردوستانه است و به همین اساس مرزهای خود را به‌خاطر عرضه کالاهای ضروری باز کرد و تعهد سپرد به تامین برق بی‌وقفه ادامه می‌دهد.

اوزبیکستان هم‌چنین به تاریخ 14 سپتامبر سال جاری، 1300 تُن کمک‌های بشردوستانه را برای مردم افغانستان فرستاد. در این زمینه، یک دهلیز بشردوستانه از طریق اوزبیکستان برای انتقال موثر محموله‌های کمک‌های بین‌المللی به افغانستان فراهم ساخت.

اوزبیکستان  تلاش می‌کند تا شهر ترمز را به مرکز بین‌المللی کمک‌های بشردوستانه مبدیل کند تا کمک‌های جهان به مردم افغانستان آزادانه از طریق شهر جنوبی اوزبیکستان ارایه گردد.

هم‌زمان، تاشکنت به این باور است که تمامی مشکلاتی افغانستان، تنها با ارایه کمک‌های بشری به این‌کشور ممکن نیست. به این منظور، آزادسازی دارایی‌های منجمد شده‌ی افغانستان نیز برای تسهیل اجرای پروژه‌های زیربنایی بزرگ در افغانستان مهم است که در نهایت به ایجاد فرصت‌های کاری جدید، بازسازی و تقویت بخش اجتماعی – اقتصادی کمک خواهد نمود.

اوزبیکستان  در سیاست خود به مشارکت افغانستان در روابط اقتصادی جهان در آسیای مرکزی اولویت می‌دهد.

نتایج نشست بین‌المللی سطح بالا که در ارتباط بین آسیای مرکزی و جنوبی به ابتکار شوکت میرضیایوف به تاریخ 16 ماه جولای سال 2021 در تاشکنت برگزار شد، نشان داد که اوزبیکستان و دیگر کشورهای منطقه تا چه حد به این موضوع علاقه‌مند اند. افغانستان نه یک مانع، بلکه پلی بین آنها باشد.

از سویی هم، اوزبیکستان درحال مذاکره برای از سرگیری تدریجی و کامل تعامل با افغانستان از جمله در مورد دورنمای اجرای پروژه‌های زیربنایی بزرگ مانند تمدید لین برق “سرخان – پلخمری” و هم خط آهن “ترمز – مزارشریف – کابل – پشاور” با مشارکت شرکای بین‌المللی است.

بانک جهانی، بانک توسعه اسلامی، بانک توسعه آسیایی و همچنین کشورهای خلیج فارس، در دیگر مناطق با منابع مالی کافی، و پاکستان آماده‌گی خود را برای کمک به تطبیق این پروژه اعلام کردند. این پروژه برای تثبیت وضعیت بسیار مهم خواهد بود، زیرا افغانستان که در بین مناطق بزرگی مانند آسیای مرکزی و جنوبی قرار دارد و سود کافی از ترانزیت و تجارت دریافت خواهد کرد. این به افغانستان کمک می‌کند تا در یکپارچگی منطقه‌ای و پروژه‌های اقتصادی مشارکت کند.

یکی از رویدادهای مهم، مذاکرات بین اوزبیکستان و افغانستان در مورد توسعه روابط تجاری و اقتصادی بود که 16 اکتوبر سال جاری در شهر ترمز برگزار شد. هیأت‌هایی افغانستان به رهبری عبدالسلام حنفی معاون نخست‌‌وزیران و اوزبیکستان به سرپرستی سردار عمرزاقوف معاون نخست‌وزیر، به توافق رسیده‌اند در آینده یک مکانیزم تعامل بین‌دولتی ایجاد گردد. هم‌چنین، گروه‌های کاری در بخش‌های تجارت، ترانسپورت، خط آهن، مسایل اجتماعی، امنیت مرزها علاقمندی خود را ابراز کردند.

اوزبیکستان  موافقت کرد که به افغانستان در بخش آموزش آموزگاران مکاتب و مؤسسات آموزشی عالی، کارمندان طبی، مهندسان راه آهن و هوانوردی کمک کند. درحال حاضر هم از طرف متخصصین اوزبیکستان در بازسازی فرودگاه بین‌المللی مولانا جلال‌‌الدین محمد بلخی و آموزش مهندسان در خدمت زیرساخت‌های آن کمک‌های همه‌جانبه ادامه دارد.

اوزبیکستان برای توسعه بیشتر روابط فرهنگی و بشردوستانه با افغانستان اهمیت زیادی قائل است؛ اعضای دولت موقت آماده‌گی خود را برای اعزام دانشجویان به‌‍خاطر ادامه تحصیل دربخش‌های زبان و ادبیات اوزبیکی، خط آهن، خدمات زمینی و هوانوردی غیرنظامی، گمرکات و بانک‌داری ابراز کردند. رهبری جدید افغانستان، بنابر تقاضای اوزبیکستان آماده‌گی خود با تاشکنت را برای بهبود محل دفن امیرعلی شیرنوایی در هرات، ظهیرالدین محمد بابر در کابل، ابوریحان البیرونی در غزنی و بابا رحیم مشرب در تخار، ابراز کرد. ما فعالیت‌های مشترک برای تقویت جای‌گاه و نقش زبان اوزبیکی در افغانستان انجام می‌دهیم. توجه ویژه‌ای به مطالعه زبان ازبیکی در مکتب‌ها و مرکزهای آموزش عالی این‌کشور داریم. تا امروز در حدود 200 دانش‌آموز از افغانستان در شهر ترمز اوزبیکستان، در رشته زبان شناسی آموزش دیده‌اند.

اوزبیکستان همیشه به افغانستان، مطالعه تاریخ، ادبیات، فرهنگ، اقتصاد و سیاست آن علاقه خاص نشان داده‌است. به‌عنوان مثال، دانشگاه دولتی شرق شناسی تاشکنت از دیر زمانی در افغانستان متخصصین زبان‌های پشتو، دری/فارسی و دیگر زبان‌ها تربیت می‌کند که مترجمان با استعداد، دیپلمات‌های برجسته و متخصصان مطالعات افغانستان از آن رشد کرده‌اند.

جامعه دوستی اوزبیکستان و افغانستان در سال 2018 به ابتکار رییس‌جمهور شوکت میرضیایوف ایجاد شد، تا نقش خود را در توسعه روابط انسانی، معنوی، فرهنگی، آکادمیک و آموزش بین مردم ما ایفا کند.

اوزبیکستان اطمینان دارد که یک افغانستان باثبات، صلح‌آمیز و مرفه، منافع کل مردم چند ملیتی افغانستان، همسایگانش در منطقه و در کل جهان را تامین می‌کند.

نویسنده: فورقت صدق اوف، معاون وزیر خارجه جمهوری اوزبیکستان